Otizmli Çocuklara Doğru Aile Yaklaşımları

Çocuğunuz ile birlikte bir etkinlik yaptığınızda onunla konuşmayı unutmamalısınız.

Çocuğunuzla günlük rutinlerde (banyo yapma, giyinme, yemek zamanı) meydana gelen fiziksel temasları kullanınız. Bu aktivitelerde aceleci olmamalı, çocuğunuzun saçları ve yüzü ile oynamalısınız.

Çocuğunuzun dünyasına girmeye çalışmalısınız. Arada bir kendi varlığınızı çocuğunuza belli etmelisiniz.

Çocuğunuz ile çalışırken uzun ve yoğun oturumlar yerine kısa ve sık oturumlar tercih etmelisiniz.

Yüksek sesli ve heyecanlı konuşmalardan kaçınarak, kendinizi sinirli hissettiğinizde çocuğunuzla temas kurmada ısrar etmemelisiniz. Nazik ve yavaş hareket ederek, doğal olmaya çalışmalısınız.

Çocuğunuzla yaptığınız faaliyetlerde yerde diz üstü durarak veya oturarak onun seviyesine inmeli, masada çalışırken çocuğunuz ile aynı mesafede oturmaya dikkat etmelisiniz.

Çocuğunuzla evde geçirdiğiniz zamanlarda çeşitli hareketler yapmalısınız. (Sallanma, dans etme, havaya kaldırma, yere indirme vb).  Bunları yaparken durun ve yeniden yapın. Çocuğunuz hareketlere karşı çıkarsa veya hoşlanmadığını belirtirse daha sonra denemek üzere bırakınız.

Çocuğunuz sizinle ilgilenmese bile onu görmemezlikten gelmeyiniz. Size yaklaştığında veya yanınızda oturduğunda sizin varlığınızın farkındaymış gibi davranınız.

Çocuğunuz odaya girdiğinde veya odadan çıktığında onun dikkatini çekmeye çalışınız. Odaya girince yanına gidiniz, adını söyleyiniz veya ona dokununuz. Odadan çıktığı zaman el sallayarak “bye bye” deyiniz. Çocuğunuz bunlara tepki vermese bile siz bu hareketleri düzenli olarak yapınız.

Çocuğunuza dokunurken, dokunuşlarınız belirgin olmalı. Otistik çocuklar çoğunlukla belirgin dokunuşlara, hafif dokunuşlardan daha iyi tepki verirler.

Çocuğunuz oyun oynadığı zamanlar onun yanında oyuncakları ile meşgul olunuz. Arada bir oyuncaklarına dokununuz, onlarla oynayınız.

Çocuğunuz başarabildiği zaman mesaj götürme, basit işleri yapma ve basit talimatlara uyma davranışı geliştiriniz.

Çocuğunuz eve gelen misafirlere uygunsuz davranışlarda bulunduğu zamanlar, bu olumsuz davranışı hoş karşılamayı deneyerek yaptığı davranışlara alternatif davranışlar geliştiriniz. Gelen misafirin uygunsuz bir yerine dokunmasına alternatif olarak yanağına dokunmasını sağlayabilirsiniz. Böyle bir durumda, utanıp sıkılmak yerine, çocuğunuza neyi nasıl ve ne zaman yapıp yapmamasını anlatarak ve göstererek öğretmeye çalışınız. Çocuğunuz misafirler varken olumsuz davranışlar sergilerse dikkatini başka bir nesneye yönlendirin. (Sevdiği bir oyuncağı verebilirsiniz.)

Çocuğunuzun size bakmasını istediğinizde tam önüne geçerek onunla aynı seviyeye geliniz ve daha sonra adını söyleyerek ‘bana bak’ deyiniz.

Vücudun belli bölümlerinin ( el, kulak, burun, saç ) adlarını söyleyerek size göstermesini sağlamaya çalışınız. Bunu yaparken, vücut bölümlerini içeren şarkılar ve oyunlardan yararlanabilirsiniz.

Sizin farkınızda olmasını, yüzünüze bakmasını öğretmek için onunla aynı seviyede oturarak göz kontağı kurmaya çalışınız. Bunu yaparken çocuğun hoşlandığı ve ilgilendiği nesneleri gözlerinize yakın tutarak, size bakmasını sağlayabilirsiniz.

Sabun ile baloncuklar yaparak çocuğunuzun baloncukların havaya uçup patlayıncaya kadar seyretmesini teşvik ediniz. Bunu yaparken baloncukları kullanarak göz kontağı kurmaya çalışınız.

Günlük işlerinizi yaparken çocuğunuz ile konuşunuz veya şarkı söyleyiniz. Çocuğunuzun bildiği şarkılar veya cümleler kullanmanız daha iyi olacaktır. Çocuğunuzu farklı gürültü seviyeleri ve ses tonları ile tanıştırınız.

Çocuğunuzun jest kullanmasını veya bir nesneyi eliyle göstermesini sağlamaya çalışınız. Bir nesneye beraber bakın ve o nesne nerede diye sorun, nesneyi göstermesi için ilk başlarda elinden tutarak nesneye doğru yönlendirin. Çocuğunuza işaret etmeyi öğretirken, onun ilgisini çeken şeylerle başlayınız.

Çocuğunuza istediğiniz bir nesneyi nasıl verebileceğini öğretiniz. Bunun için istediğiniz nesneyi çocuğun eline almasını sağlayarak bileğini hafifçe tutun ve elini kendinize doğru çekiniz.

Çocuğunuzun bir şey yaptığını veya bir ses çıkardığını fark ettiğinizde onu taklit ediniz. Bunu yaparken çocuğunuz ile alay etmemeye özen göstererek ilgisini paylaşın.

Çocuğunuza oyun ve oyuncak seçme hakkında fırsatlar vererek onun seçimine katılınız. Önceleri seçeceği oyuncakları sınırlı sayıda tutunuz, daha sonra oyuncak sayısını artırınız. Oyuncaklara ilk başlarda uzanarak daha sonra dokunarak ya da işaret ederek seçmesini izin veriniz.

Çocuğunuzun istediği nesneyi vermeden önce size bakmasını veya sizin farkınızda olduğunu belirten bir tepki vermesini sağlamaya çalışınız.

Çocuğunuz ile etkinlikler yaparken onun isteklerini cümle olarak söyleyiniz. Örneğin çocuğunuzun ismini söyleyerek “şeker istiyorsun” cümlesini kullanınız.

Çocuğunuza kelimeleri öğretmeye onun ilgisini çeken nesnelerin adları ile başlayın. Çocuğunuz bir nesneyi isterken, o nesnenin adını söyleyerek, çocuğunuzun bunu taklit etmesini sağlamaya çalışın.

Çocuğunuza istemediği şeylere hayır demesini öğretiniz. Örneğin bir şeyi istemediğinde bunu tekrarlaması için “hayır” deyiniz. Bunu öğretirken mümkün olduğu kadar çocuğunuzun hayırlarını kabul etmeye çalışınız.

Çocuğunuz bir kelimeyi tam olarak söylemese bile ona veriniz ve memnuniyetinizi belirtiniz. Örneğin “ öpek” derse, siz de evet “köpek”  deyiniz.

Çocuğunuz bir nesneyi adlandırdığında sizinle konuşuyormuş gibi cevap vererek, o nesneyi kaldırıp aranızda tutunuz. Böylece sizin yüzünüzü görebilmesini sağlamış olursunuz.

Çocuğunuza kelime öğretirken, ilk başlarda  “zıpla, koş, al, ver “ gibi oyun oynaması için kullanması gereken kelimeleri öğretiniz.

Çocuğunuzun dikkatini çekebilmek için söylediğiniz cümlenin başında onun adını söyleyiniz. Çünkü konuşmaya başlamadan önce çocuğunuzun dikkatini çekmeniz gerekir.

Çocuğunuza neler yapacağınızı göstermek için nesneler kullanın. Örneğin; tabak göstererek “yemek vakti” deyin. Kullandığınız nesneleri her zaman aynı şekilde kullanmaya dikkat ediniz.

Çocuğunuzla iletişimde kullandığınız dili basit tutun. Yapacağınız şeyleri mümkünse önceden gösterin. Çocuğunuzla iletişim kurarken el kol hareketleri yaparak ya da bahsettiğiniz şeyi göstererek konuşmaya çalışın. Bunu yaparken fotoğraflardan yararlanabilirsiniz.

Çocuğunuz ile konuşurken çok fazla soru sormayın. Bu durum çocuğunuzun ekolali yapmasını arttırır. Bunun yerine konuşurken yorum yapmaya çalışın. Çocuğunuzun ekolali yapmasını, yararlı cümleler öğretmek için kullanmaya çalışın.

Çocuğunuzun sizi taklit edebilmesi için sizi model olarak iyi gözlemesi gerekmektedir. Sizi iyice dinlediğine emin olduğunuzda, taklit etmesi için istediğiniz bir cümleyi öğretin.

Çocuğunuza paylaşmayı öğretmeye çalışın. Bunun için çocuğunuza sevdiği bir oyuncağın aynısını alarak onunla oyun oynayın, daha sonra birini kaldırarak aynı nesne ile sırasıyla oynamayı deneyin. İlk başlarda çocuğunuzun sırası sizinkinden çok daha uzun olmalıdır.

Çocuğunuzun takıntılarını yenebilmesi için, ilk başlarda onun takıntılarına katılın. Daha sonra çocuğunuzun takıntılı olduğu nesneyi farklı şekillerde kullanmasını öğretmeye çalışın. Örneğin; sürekli ipi sallayan çocuğun, ipi makaraya sarabilmesini öğretmek gibi.

Çocuğunuz ellerini sallama davranışını bırakması için, ilgisini çeken nesneler ve aktivitelerden yararlanabilirsiniz. Bu davranıştan vazgeçirmeye çalışırken kelimeleri ve ona dokunmayı kullanabilirsiniz.

Bazı çocuklar elleri ile yapabilecekleri bir şeyin verilmesi durumunda, ellerini sallamayı bırakırlar. Örneğin; çanta taşımak gibi.